Pornografia wśród młodzieży i jej skutki

Na wszystkie zjawiska związane z pornografią ogromny wpływ ma seksualizacja, która niestety jest promowana w ramach kultury, w której dorastają i funkcjonują dzieci. M. Zielonka-Jenek uważa, że „seksualizacja na poziomie kulturowym jest procesem, w którym seksualne znaczenia są nadawane bodźcom, które dotąd takiego znaczenia w danej kulturze nie miały. Doświadczanie treści pornograficznych sprzyja także zacieraniu się granic między realnym światem a światem filmowym czy internetowym. Takie doświadczenia w okresie rozwoju zmieniają też obraz własnego ciała oraz postrzegania «ideału». Seksualizacja, która wpływa na zwiększenie popytu na pornografię, jest także jej konsekwencją. Możemy więc uznać, że seksualizacja to pewnego rodzaju efekt końcowy powstały na podstawie zmian w sposobie przedstawiania oraz odbierania intymności, cielesności, fizyczności oraz seksualności”. Przez PWN słowo pornografia definiowane jest jako: „pisma, druki, filmy, wizerunki i in. przedmioty wykonywane w celu wywołania u odbiorców podniecenia seksualnego”. Tradycyjna pornografia opiera się na tradycyjnym, ogólnodostępnym przekazie medialnym – telewizja, filmy czy czasopisma. Jednak wraz z rozwojem technologii i wszechobecnego Internetu liczba miejsc, w których dziecko czy nastolatek może mieć dostęp do treści pornograficznych, znacząco wzrosła. Różnorodność aktywności seksualnych jest przedstawiana we wszystkich wymienionych źródłach dostępu do pornografii. Problemu nie stanowią tylko filmy czy treści, które zostały stworzone z przeznaczeniem pornograficznym, ale takie produkcje filmowe, które pomimo dostępności na ogólnych portalach filmowych przesycone są scenami seksualnymi i erotycznymi, często dotyczącymi też agresywnych form związanych z seksem. Dla młodego widza, który trafia na takie sceny podczas oglądania filmu z rówieśnikami, może być to pierwszy bodziec, który skłoni go do szukania treści pornograficznych na swoim smartfonie.

Statystycznie rzecz biorąc…

Raport z badań ogólnopolskich opublikowanych w 2022 r. wykazał, że jeden na trzech (33,4%) spośród najmłodszych respondentów nie potrafi określić, czy rzeczywistość seksualna przedstawiana w filmach pornograficznych jest taka jak w realnym życiu, a średnia wieku, w którym dzieci w Polsce pierwszy raz doświadczają treści pornograficznych, wynosi 11 lat, jednak prawie co piąty (18,5%) z ankietowanych miał mniej niż 10 lat, kiedy pierwszy raz zetknął się z treściami o charakterze pornograficznym. Niezależnie od wieku młodzi ludzie deklarowali, że po raz pierwszy zobaczyli treści pornograficzne, używając telefonu z dostępem do Internetu, często pierwsze treści widziane w telefonach kolegów (15,8%). Według badanych większość dzieci (73%) oraz młodzieży (71%) uważa, że w Internecie łatwo jest znaleźć treści o charakterze pornograficznym, mimo to co piąty nastolatek chciałby, aby dostępność treści pornograficznych była większa. Co piąty nastolatek wskazał, że jego kolega lub koleżanka ogląda pornografię w Internecie kilka razy dziennie (20,6%) bądź kilka razy w tygodniu (20,9%). Z pornografii częściej korzystają chłopcy (około 62% przyznaje się do zamierzonego lub niezamierzonego kontaktu z pornografią) niż dziewczynki (około 21%).

Konsekwencje

W przeglądzie literatury badającej konsekwencje związane z korzystaniem z pornografii za pomocą EEG (K. Xiaoxi i inni 2020) większość badań neuropsychologicznych wykazała pośrednie lub bezpośrednie konsekwencje w funkcjonowaniu wykonawczym, takie jak zwiększenie impulsywności, zaburzenia funkcji poznawczych, które utrudniają procesy uczenia się, zdolność do przerzutności uwagi, słaby osąd w podejmowaniu decyzji, zaburzenia pojemności pamięci roboczej oraz deficyty w regulacji emocji. Zarówno polskie, jak i zagraniczne badania i przeglądy literatury podkreślają kilka rodzajów negatywnych konsekwencji związanych z korzystanie z pornografii w młodym wieku. Oprócz wspomnianych zmian dotyczących psychoneurologii wymieniane są także:

  • Negatywne postrzeganie kobiet i ich seksualizacja – cechy związane z negatywnym postrzeganiem kobiet i ich uprzedmiotowieniem to między innymi: instrumentalność – człowiek, jak również całe jego ciało jest traktowane w kategoriach środka, który będzie wykorzystany do spełnienia jakiegoś określonego celu czy zadania; Zaprzeczenie autonomii – człowiek nie decyduje sam za siebie ani o sobie, a robią to za niego inni;
  • Uzależniający charakter – jest ściśle związany z gratyfikacją seksualną – wyjątkowo silna i atrakcyjna emocjonalnie aktywność mózgu, która sama w sobie jest czymś pozytywnym. Uaktywnia ona w mózgu tzw. układ nagrody, który reaguje na różne bodźce wywołujące przyjemność, jak czynią to wszystkie fizjologiczne działania człowieka, np. spożywanie posiłku.
  • Efekt eskalacji – jest to poszukiwanie coraz bardziej obscenicznych treści. Dzieje się tak właśnie z uwagi na sposób, w jaki mózg chroni się przed zbyt częstym i nienaturalnym skokiem dopaminy.
  • Odczuwanie satysfakcji seksualnej i pojawianie się dysfunkcji seksualnych – długotrwała konsumpcja pornografii sprawia, że seks z normalnym partnerem/partnerką staje się mało stymulujący, dlatego wiele osób ucieka się do pornografii, gdyż tylko ona potrafi spełnić ich oczekiwania
  • Kryzysy w związkach dotkniętych problemem pornografii – z niektórych badań wynika, że wzorce widoczne w filmach pornograficznych, dotyczące przygodnego seksu i swobody seksualnej, mają negatywny wpływ na konsumentów pornografii oraz na wierność jednemu partnerowi, małżeństwo i zaangażowanie w związek miłosny.

Co możemy zrobić?

Rodzic jako opiekun powinien nie tylko zwracać większą uwagę na treści, którymi otacza się jego dziecko, ale przede wszystkim rozmawiać z nim na tematy związane z dojrzewaniem. Wspólne oglądanie filmu, w którym pojawiają się sceny seksualne, może być początkiem rozmowy i edukacji seksualnej dziecka – nie powinno być źródłem wstydu rodzica. Niewyjaśnianie takich treści na wcześniejszym etapie rozwoju prowokuje dziecko do szukania odpowiedzi w Internecie czy od rówieśników, a jak wskazują badania, często jest to powód zetknięcia się pierwszy raz dziecka z pornografią.

Literatura:

A.Giddens, Przemiany intymności, Warszawa 2019

Hornor, G. (2020). Child and adolescent pornography exposure.

K. Szymańska-Zybertowicz, A. Zybertowicz, Wyzwolenie, które zniewala. Seks jako instrument wpływu społecznego, perspektywa cywilizacyjna

Kang, X., Handayani, D. O. D., Chong, P. P., & Acharya, U. R. (2020). Profiling of pornography addiction among children using EEG signals

Stowarzyszenie „Bezpornografii.pl”