Pozostając w duchu pozytywnego spojrzenia na proces starzenia się, przyjrzyjmy się zmianom, które zachodzą w człowieku, a które tak często wywołują lęk i obawy, a przez to nastawiają nas negatywnie do tego etapu życia. Zmiany te nie zawsze są potwierdzone przez naukę. Często sądy na ich temat wyrastają ze stereotypów i mitów.
Oczywiste jest, że w sferze biologicznej następuje zauważalny spadek pewnych możliwości. Na przykład widoczne są zmiany powierzchowności i sprawności fizycznej – skóra się marszczy, włosy się przerzedzają i siwieją, stajemy się niżsi o kilka centymetrów. Także nasze wewnętrzne organy pracują mniej wydajnie, co prowadzi do zmniejszenia energii i większej męczliwości. Poza tym osoby po 65 roku życia mają także większe problemy ze wzrokiem – soczewki ludzkich oczu stają się mniej elastyczne i żółkną. Zmiany te prowadzą do słabszego widzenia na małą odległość, trudniejszej adaptacji do ciemności, a więc powodują gorsze widzenie w nocy, a także większe trudności z rozróżnianiem barw i odróżnianiem przedmiotów pozostających w cieniu. Na te bolączki skuteczną odpowiedzią są właściwe soczewki korekcyjne.
Ciekawie przedstawia się sprawa ze słuchem. Otóż u starszych osób powszechny staje się ubytek słuchu, co oznacza, że starsza osoba ma trudność ze słyszeniem dźwięków mowy, zwłaszcza o wysokiej częstotliwości (to wskazówka dla nas, aby do naszych dziadków i rodziców mówić niższym głosem). Istotne jest jednak inne zjawisko towarzyszące ubytkowi słuchu. Mianowicie może on prowadzić do rozwinięcia się paranoi. Osoba niedosłysząca bowiem może myśleć, że ludzie wokół mówią ciszej ze względu na nią, obmawiają ją, ustalają sprawy z celowym pominięciem jej osoby. Że problem jest realny, wykazało badanie na studentach, czyli osobach młodych, także z deficytem słuchu. Nawet młodzi zaczęli reagować podejrzliwie, przyjmowali postawę wrogości, zaczęła się u nich rozwijać paranoja. Niekoniecznie więc myślenie paranoidalne pojawiające się u starszych osób jest wynikiem zmian umysłowych, może być efektem ubytku słuchu. Z całą pewnością więc podstawowa opieka lekarska, badania profilaktyczne wychwytujące wczesne etapy zaburzeń wzroku i słuchu będą pomocne w utrzymaniu dobrostanu starszej osoby.
Kolejny mit związany ze starością to przekonanie, że wraz z wiekiem następuje utrata zdolności poznawczych, a więc zdolności twórczego myślenia, pamiętania, planowania i podejmowania właściwych decyzji, czyli zdolności, które zapewniają samodzielność, niezależność i możliwość decydowania o sobie. Te przekonania mogą prowadzić do złego samopoczucia seniorów, negatywnego podejścia do osób starszych, konfliktu pokoleń. Okazuje się jednak, że o ile zmiany biologiczne są oczywiste i widoczne, o tyle nie ma badań potwierdzających spadek zdolności poznawczych w zależności od wieku. Otępienie starcze dotyka bowiem tylko kilku procent osób. Można się oczywiście spodziewać wolniejszego przyswajania nowych informacji, nieco większych trudności w kształtowaniu nowych skojarzeń, ale te zmiany nie są dramatyczne, jeśli… No właśnie. Specjaliści raczej skłonni są widzieć źródło potencjalnych zmian nie w wieku i degeneracji ośrodkowego układu nerwowego, ale w nieużywaniu swoich możliwości. A więc w zaprzestaniu przez osoby w podeszłym wieku takich aktywności, które zapewniają im odpowiednią stymulację. Stąd prosta zależność – poprzez aktywność, trening edukacyjny można zapobiec utracie zdolności poznawczych. Seniorzy mogą zachować wysoki poziom funkcji poznawczych nawet do późnego wieku.
Na szczęście coraz więcej seniorów żyje aktywnie. Współczesne technologie i rozwój cywilizacyjny dają im liczne możliwości. Seniorzy więc pracę zawodową często zastępują inną aktywnością społeczną, na przykład działaniem w stowarzyszeniach, wspólnotach mieszkaniowych, wolontariatach, wspólnotach religijnych. Czasami podejmują się pracy zawodowej w mniejszym wymiarze i w innej branży na pół etatu, co także działa na nich stymulująco. Czas wolny to już nie bezproduktywne siedzenie przed telewizorem, ale rozwijanie swoich pasji lub szukanie nowego hobby, na przykład gotowanie, podróże, fotografowanie, rękodzieło. Dzięki dostępowi do informacji poprzez radio, telewizję czy prasę biorą udział w imprezach kulturalnych, różnego rodzaju warsztatach, programach adresowanych do seniorów (np. badania profilaktyczne, gimnastyka rehabilitacyjna, nauka obsługi komputera i inne). Są też seniorzy aktywnie działający w Internecie. Korzystają z wybranych stron internetowych związanych na przykład ze zdrowym stylem życia, gotowaniem, podróżami, wiadomościami z kraju i ze świata. Niektórzy mają własne blogi, udzielają się na forach, korzystają z komunikatorów.
Dla wielu seniorów starość nie jest powodem do ograniczania aktywności w życiu. To czas na ułożenie sobie życia prywatnego, realizowanie pasji, na naukę nowych umiejętności i poznawanie innych ludzi. To wyjątkowy czas dla siebie. Takie postawy są jednocześnie walką ze stereotypowym postrzeganiem ludzi starych jako schorowanych, niedołężnych, biednych, zaniedbanych pod względem wyglądu, wycofanych z życia społecznego. To także postawa walki o akceptację i szacunek dla starości.
