Tydzień temu mogliśmy przeczytać o tym, skąd wzięła się psychologia humanistyczna. Zapoznaliśmy się także z podstawowymi założeniami, którymi kierowali się Maslow oraz Rogers. Co dalej działo się w świecie psychologii? Powstała psychoterapia Gestalt oraz logoterapia w ujęciu egzystencjalnym, o których przeczytać możemy dzisiaj.

Gestalt

Początki psychoterapii Gestalt to lata czterdzieste XX wieku. Jej twórcami byli Fritz i Laura Perls. Czym jest Gestalt? Jest to zorganizowana całość; postać, kształt. W literaturze możemy trafić na taką definicję: „Gestalt to forma, konfiguracja lub jedność, która ma, jako jednolita całość, takie właściwości, które nie mogą być wyprowadzone z dodawania części i ich związków (...). Może dotyczyć struktur fizycznych, funkcji fizjologicznych i psychologicznych lub jednostek symbolicznych”. Psychoterapia Gestalt uważana jest za trzecią po psychoanalizie i behawioryzmie tradycję w psychologii. Jest także najbardziej popularnym podejściem w psychologii humanistycznej. Gestalt zakłada, że człowiek ma skłonności do poszukiwania zamknięcia spraw i że będzie starał się uzupełniać postać zgodnie ze swoją aktualną potrzebą. Twórcy podejścia Gestalt podkreślali, że człowiek jest integralną częścią swojego środowiska i może być dobrze zrozumiany wyłącznie w jego kontekście. Zgodnie z tym nurtem człowiek jest całością, która jest czymś więcej niż sumą poszczególnych składników. Zatem myśląc zgodnie z zasadami podejścia terapii Gestalt, powinniśmy patrzeć na zachowania człowieka, uwzględniając jego wcześniejsze doświadczenia, jego środowisko, jego własne zasoby i sytuacje, w których się obecnie znajduje. Celem terapii jest, poprzez rozwój świadomości, zwrócenie jednostce uwagi na sposób, w jaki zniekształca ona lub zrywa kontakt ze sobą lub otoczeniem. Wraz ze wzrostem poziomu świadomości człowiek odzyskuje ponownie zdolność do kontaktowania się ze sobą i światem w sposób „całkowity” i twórczy, w którym może realizować swoje autentyczne potrzeby, pragnienia i cele.

W Gestalt możemy wyróżnić trzy główne zasady: świadomość jest jedynym celem terapii, Ja i Ty jako uzdrawiające spotkanie, myślimy tu i teraz. Wyróżniamy także trzy poziomy świadomości:

  1. Wewnętrzna – ciało, uczucia, emocje, doświadczenia sensoryczne – wrażenia;
  2. Pośrednia – myśli i wyobrażenia, świadomość fantazji;
  3. Zewnętrzna – doznania związane ze zmysłami, mówieniem i poruszaniem się (funkcje związane z kontaktem, takie jak patrzenie, słuchanie, mówienie, smakowanie).

Joseph Zinker określił, co zmienia się w trakcie terapii. Podkreślił, że uczestnik zwiększa swą świadomość, uczy się rozpoznawać swoje własne doświadczenia (bez rzutowania ich na innych), uczy się zdawać sobie sprawę z własnych potrzeb i rozwija umiejętności do ich zaspokajania tak, by nie szkodzić innym, zwiększa świadomość swoich zmysłów, uczy się korzystać z własnych zasobów, staje się wrażliwy na swoje otoczenie, uczy się brać odpowiedzialność za własne działania.

Psychoterapia egzystencjalna – logoterapia

Założycielem tego podejścia był Viktor E. Frankl (neurolog, psychiatra, psychoterapeuta. Przez trzy lata był on także więźniem obozów Auschwitz oraz Dachau).

Logoterapia to inaczej „trzecia wiedeńska szkoła psychoterapii”. Jakie są jej założenia? Stara się w naukowy sposób przekazać obiektywny obraz własny człowieka, uzdrawiać poprzez nadanie sensu, nie daje odpowiedzi, ale mobilizuje do autoanalizy. Logoterapia opiera się na trzech filarach:

  1. Wolna wola – przeciwstawienie determinizmowi. Nie jest to wolność od ogólnych uwarunkowań, ale jest wolnością zajęcia odpowiedniej postawy względem uwarunkowań: heroizm, poczucie humoru, zajęcie stanowiska wobec własnych somatycznych i psychicznych uwarunkowań i determinant.
  2. Wola sensu – potrzeba odnalezienia celu i sensu. Wyróżnione są doświadczenia, do których nie należy dążyć, a które mogą z czegoś wynikać. Należą do nich: szczęście, samoaktualizacja, zdrowie, sumienie.
  3. Sens życia – subiektywna perspektywa, w jakiej postrzegamy rzeczywistość, nie wpływa na obiektywność samej rzeczywistości. W tym pojęciu możemy zawrzeć także trzy inne, które wpływają na kształtowanie się sensu życia. Są to: wartości (posiadanie ich ułatwia człowiekowi poszukiwanie sensu), sumienie (inicjacyjna umiejętność odnajdywania sensu konkretnych okoliczności życiowych, nawet jeśli przeczą one powszechnie wyznawanym wartościom) oraz recepta (istnieje sens życia, którego człowiek nieustannie poszukuje, z pełną swobodą wyboru, czym go wypełni).

Zgodnie z nurtem egzystencjalnym sensu życia można poszukiwać, można odnaleźć, ale nie można go dostać (pełna swoboda do udzielania odpowiedzi na stawiane przez życie pytania). W tej terapii tym, co najbardziej się liczy, nie są konkretne techniki, ale osobiste relacje lub egzystencjalne doświadczenia. Pacjent w relacji z terapeutą jest równy (terapeuta ma towarzyszyć pacjentowi w całym procesie, a nie być „kimś ponad”).

Krótki humanistyczny poradnik

Przez ostatnie dwa tygodnie mogliśmy lepiej poznać założenia psychologii humanistycznej oraz egzystencjalnej. Na zakończenie możemy przeczytać kilka porad sformułowanych przez Naranjo (1970). Lista zaleceń sprzyjających zdrowiu:

  1. Żyj teraz;
  2. Żyj tu, w aktualnej sytuacji;
  3. Akceptuj siebie takiego, jaki jesteś;
  4. Zobacz środowisko takie, jakie ono jest;
  5. Bądź uczciwy wobec samego siebie;
  6. Nie manipuluj innymi i sobą poprzez racjonalizacje, oczekiwania, osądy i zniekształcenia;
  7. Doświadczaj całej gamy emocji, zarówno przyjemnych, jak i niemiłych;
  8. Nie akceptuj żadnych zewnętrznych żądań, które są sprzeczne z Twoją wiedzą o sobie samym;
  9. Bądź gotów do eksperymentowania, by napotkać nowe sytuacje;
  10. Bądź otwarty na zmianę i rozwój.