Wszyscy wiemy, że sen jest bardzo ważny, ale nie zawsze jesteśmy w stanie zadbać o jego dostateczną ilość. Możemy nie wysypiać się z różnych powodów. Czasami jest to nadmiar obowiązków, innym razem dolegliwości bólowe, jeszcze innym goniące terminy czy wpływ leków. Już po jednej źle przespanej nocy możemy odczuwać negatywne skutki niedoboru snu. Kiedy takie noce pojawiają się częściej bądź też trwają dłużej, codzienne funkcjonowanie staję się niezwykle trudne. W dzisiejszym artykule będziemy mogli przybliżyć problem właśnie zaburzeń snu.
Epidemiologia bezsenności
Z przeglądu badań wynika, że w Polsce problem bezsenności w grupie osób w wieku 18−79 lat dotyka aż 50,5% osób. Częściej takich problemów doświadczają kobiety. Ponadto okazuje się, że bezsenność (zarówno gdy osiąga nasilenie spełniające kryteria kliniczne, jak i w postaci subklinicznej) jest często nawracającym zaburzeniem – średnio 27% z 54% chorych osiągających remisję doświadcza nawrotów. Natomiast dane epidemiologiczne obejmujące prawie 55000 mieszkańców Europy w wieku ≥50 lat wskazują, że z powodu bezsenności o nasileniu klinicznym cierpi 6−19% osób, a szerzej rozumiane problemy ze snem zgłasza 17−31%.
Po wielu próbach różnicowania rodzajów bezsenności w zależności od ich podłoża zdecydowano, że nie warto wyróżniać podtypów przewlekłej bezsenności. Niezwykle istotne jest skupienie się na wieloaspektowości zaburzeń snu oraz na indywidualnej sytuacji pacjenta, zarówno fizycznej, jak i psychicznej.
Nieprawidłowości w zakresie snu przekładają się nie tylko na nasze złe samopoczucie, ale mają także wpływ na spowolnienie naszych funkcji poznawczych (np. uwaga, pamięć czy planowanie) oraz gorsze funkcjonowanie psychospołeczne i ogólne obniżenie jakości życia. W swojej pracy naukowcy z Katedry Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie zwracają uwagę, że: „(…) U osób doświadczających bezsenności (w porównaniu z tymi, których sen nie odbiega od normy) odnotowano dwukrotnie częstsze występowanie depresji. W analizie obejmującej 13 badań zauważono, że bezsenność zwiększa ryzyko wystąpienia depresji, zaburzeń lękowych, uzależnienia od alkoholu oraz psychozy. Wykazano też, że nieprawidłowości snu dotykające osób w wieku podeszłym wiążą się ze zwiększeniem prawdopodobieństwa wystąpienia różnych typów otępienia. Bezsenność wiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju zaburzeń kontroli glikemii, nadciśnienia tętniczego oraz choroby niedokrwiennej serca (…)”.
Często pierwsze bezsenności „leczone” są przez pacjentów małymi ilościami alkoholu przed snem. Szacuje się, że 20−30% pacjentów z bezsennością sięga po alkohol w celu zniesienia objawów zaburzeń snu. Jest to dosyć niebezpieczne, o czym wspominają Roehrs i Roth po opracowaniu wyników swojego eksperymentu. Badanie odbyło się z udziałem osób cierpiących z powodu przewlekłej bezsenności, które codziennie przed położeniem się do łóżka spożywały etanol, a w trakcie snu były poddawane badaniu polisomnograficznemu. „Część badanych otrzymywała etanol, a część − placebo, następnie po tygodniu uczestnicy mogli wybierać otrzymywaną substancję. Choć początkowo obserwowano poprawę w obszarze snu, to już po 6 dniach wystąpił efekt tolerancji i utraty korzyści związanych z przyjmowaniem etanolu, przy czym gdy dopuszczono możliwość spożywania alkoholu lub placebo, odnotowano, że osoby przyjmujące wcześniej etanol, w zestawieniu ze stosującymi placebo, częściej decydowały się na przyjęcie etanolu, a ponadto wypijały większe jego ilości” – opisują naukowcy z Katedry Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie.
Leki i bezsenność
Mechanizmy związane z regulacją snu są bardzo skomplikowane i złożone, a w ich regulacji bierze udział wiele układów nauroprzekaźników. Właśnie z tego powodu wpływ na regulację snu mogą mieć różne leki, zarówno te psychotropowe, jak i inne przechodzące przez barierę krew−mózg. Lekarze wskazują, że wśród leków psychotropowych największe ryzyko dotyczy farmaceutyków stosowanych w terapii ADHD, a także depresji. Natomiast wśród leków ogólnomedycznych najczęściej na zaburzenia snu skarżą się pacjenci stosujący glikokortykosteroidy, a w przypadku β-blokerów przede wszystkim propranolol.
Zadbaj o siebie
Jeżeli masz sporadyczne problemy ze snem, które nie są związane z odczuwanym bólem, urazem, chorobą czy stosowanymi lekami, postaraj się zadbać o swój komfort psychiczny przed snem. Pomyśl o tym, aby zjeść odpowiednio wcześnie posiłek, który sprawi ci przyjemność, albo zadbaj o ulubiony ciepły napój. Pamiętaj, żeby postarać się odpowiednio wcześnie odłożyć telefon i wyłączyć telewizor, aby zadbać o wyspokojenie swojego umysłu. Jeżeli jesteś wykończony pracą i przerażony ilością rzeczy, które musisz wykonać, pamiętaj, że czasami lepiej jest się wcześniej położyć i w pełni wypoczętym wstać z nową energią do działania.
Jeżeli twoje problemy utrzymują się dłużej lub masz podejrzenie, że mogą wiązać się z chorobą bądź stosowanymi lekami, nie lekceważ objawów. W miarę możliwości zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu bądź też prowadzącego specjalisty. Utrzymywanie się przewlekłej bezsenności może wpływać na nasze wyniki badań i stan zdrowotny, a czasami wystarczy zrobić korektę dawki leków bądź też ich zmianę, abyś mógł powrócić do przespanych nocy.
