Tolerancja w publicznym systemie edukacji odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu społeczeństwa otwartego, różnorodnego i równego. To nie tylko pojęcie abstrakcyjne, lecz także zbiór zasad i praktyk, które wpływają na sposób, w jaki uczniowie postrzegają świat i interakcjonują z innymi jednostkami. Tolerancja jest bardzo często brana na sztandary w walce politycznej tej czy innej strony. Bardzo często tą nazwą określa się coś zupełnie innego względem tego, co naprawdę znaczy. Tolerancja z zasady nie może być orężem, nie może być młotem na tych, którzy myślą inaczej i to bez względu na to, jakie poglądy nimi kierują. W tym tekście chciałbym pokrótce opisać to, jak poszczególne aspekty tolerancji wpływają na publiczny system edukacji.

Akceptacja różnorodności

Tolerancja w edukacji to promowanie zrozumienia i szacunku dla różnic kulturowych, etnicznych, religijnych oraz społecznych wśród uczniów i nauczycieli. Szkoły stają się miejscem, gdzie uczniowie mogą dowiedzieć się o innych kulturach i stylach życia, co pomaga rozbudzić ich ciekawość i otwartość na świat. To oczywiście truizmy, ale myślę, że nie trzeba szukać daleko, żeby przekonać się, że nie zawsze jest w tym temacie tak różowo. Bardzo często ta akceptacja różnorodności jest mylona z przyjęciem jej jako swoich poglądów.

Pisałem już ostatnio, że akceptacja w tym znaczeniu to po prostu zgoda na to, że żyją wokół nas ludzie, którzy są inni, z różnych względów. Tolerancją będzie więc akceptacja tego stanu, przyjęcie tego do wiadomości. Tylko tyle i aż tyle.

Poszanowanie poglądów

Wprowadzając uczniów w ideę tolerancji, edukacja uczy ich szanowania różnorodnych przekonań, nawet jeśli same się z nimi nie zgadzają. To umiejętność, która ma zastosowanie nie tylko w kontekście edukacyjnym, ale również w życiu społecznym i zawodowym. Myślę, za tą definicją, że i tak jest w tej materii dużo lepiej, niż było kiedyś, ale nadal – szczególnie w gorących okresach przedwyborczych – niektórzy próbują zaogniać wojnę światopoglądową, wprowadzając do dyskursu publicznego tematy, które „grzeją” młodzież, w nadziei, że opowiedzą się publicznie po ich stronie, żeby można było zagrać na hasłach przemiany pokoleniowej.

Poszanowanie poglądów jest fundamentem demokracji i zaczyna się nie w szkole, ale w domach. Szkoła natomiast powinna dbać o swoją apolityczność, żeby nie stać się słupem ogłoszeniowym tej czy innej partii.

Zapobieganie dyskryminacji

Jednym z głównych celów tolerancji w edukacji jest stworzenie środowiska, w którym każdy uczestnik – niezależnie od pochodzenia, płci czy orientacji – może czuć się bezpiecznie i zaakceptowany. Działania antydyskryminacyjne są ukierunkowane na eliminację wszelkich przejawów nierównego traktowania.

I myślę, że nie trzeba wychodzić daleko poza tę krótką definicję. Dyskryminacja jest zła w każdym przypadku i powinniśmy o tym przypominać na każdym kroku.

Wspieranie dialogu

Tolerancja wzbudza umiejętność prowadzenia otwartej komunikacji, nawet na trudne i kontrowersyjne tematy. Wpaja umiejętność słuchania drugiej strony oraz poszukiwania kompromisów, co jest istotne w budowaniu harmonijnych relacji międzyosobowych.

Myślę, że dialog jest tym, co kuleje najbardziej w szkole, która jest miejscem utrwalającym relacje władzy i zależności. Otwieranie się na dialog, dopuszczanie do głosu uczniów i wspólne planowanie procesu edukacji są zagadnieniami, nad którymi warto się pochylić i dokonać refleksji.

Kształtowanie empatii

Edukacja oparta na tolerancji uczy empatii i zrozumienia dla innych ludzi, ich sytuacji i punktu widzenia. To kluczowy element budowania społeczeństwa, które wykazuje troskę i zainteresowanie innymi, niezależnie od różnic. Empatii nie da się nauczyć metodą wykładu. To taka umiejętność, cecha, której najlepiej uczyć przez przykład. Jeśli my będziemy empatyczni, to większa szansa, że i nasi uczniowie tacy się staną.

Uczenie odpowiedzialności

Kształtowanie postaw tolerancji wymaga uczenia uczniów odpowiedzialności za swoje słowa i czyny wobec innych. To zachęca do refleksji nad konsekwencjami ich działań oraz do podejmowania bardziej świadomych decyzji.

Myślę, że dotyczy to wszystkich w szkole. Odpowiedzialności powinniśmy przede wszystkim wymagać od samych siebie i od niej nie uciekać. A jak często słychać o tym, że nauczyciel zgubił klasówkę i kazał uczniowi pisać jeszcze raz? Myślę, że wszyscy mamy tutaj lekcje do odrobienia.

Budowanie społeczeństwa

Długoterminowe efekty wprowadzenia tolerancji w systemie edukacji są ogromne. Tolerancja sprzyja budowaniu spójnego, zróżnicowanego i zrównoważonego społeczeństwa, w którym różnice są traktowane jako atut, a nie przeszkoda. Oczywiście społeczeństwo idealne nie istnieje, ale kto nam zabroni do niego dążyć?

Tolerancja w publicznym systemie edukacji pełni rolę kluczową dla kształtowania postaw społecznych, zrozumienia oraz harmonijnych relacji między jednostkami. Wpływa na rozwijanie umiejętności, które mają fundamentalne znaczenie w życiu osobistym, zawodowym oraz społecznym każdego ucznia. Nie ma innej drogi do lepszej szkoły.