W dyskusji o edukacji bardzo dużo mówimy o kompetencjach kluczowych, o umiejętnościach STEM, o kompetencjach miękkich i staramy się wszystkie te aspekty kształtować u naszych uczniów i jest to oczywiście bardzo ważne, ale dzisiaj chciałbym napisać o czymś zgoła innym, a bez czego ciężko jest skutecznie nauczyć się czegokolwiek, a już na pewno to zoperacjonalizować. Nie jest to coś oczywistego, co przychodzi na myśl od razu, bo jest to cecha, wartość dość niskiej popularności. Chciałbym dziś opowiedzieć nieco o pokorze, której tak często nam dzisiaj brakuje.
Wpajanie uczniom prawdziwej pokory to nie tylko kształtowanie charakteru, ale również inwestycja w zdolność empatii i tworzenie zdrowych relacji społecznych, których znaczne deficyty ostatnio odczuwamy – nie tylko w Polsce. Pokora, jako fundament wartości moralnych, nie tylko ułatwia harmonijne współżycie z otoczeniem, ale także stanowi solidną podstawę do skutecznego radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi. Postaram się naszkicować kilka strategii edukacyjnych, mających na celu promowanie autentycznej pokory wśród uczniów, z naciskiem na budowanie świadomości, wzorce postępowania nauczycieli, atmosferę szacunku w klasie, refleksję i rozwijanie empatii.
Niezwykle ważne, a być może nawet najważniejsze jest, aby nauczyciele nie tylko nauczali pokory teoretycznie, ale także byli jej żywym przykładem. Umiejętność przyznania się do własnych błędów, otwartość na konstruktywną krytykę i szacunek dla opinii innych (także uczniów) kształtuje postawę uczniów. Przykłady życiowe, które ilustrują, jak pokora odgrywa kluczową rolę w relacjach społecznych, sprawiają, że abstrakcyjne pojęcie staje się bardziej przystępne, więc nie bójmy się budować relacji w oparciu o własne doświadczenia.
Kluczowym aspektem wprowadzenia uczniów w temat pokory jest prowadzenie aktywnych dyskusji, które skierują uwagę na znaczenie tej cnoty i jej wpływ na codzienne życie. Korzystanie z przykładów z historii, literatury czy biografii znanych postaci stwarza inspirujący kontekst do refleksji nad wartością skromności i szacunku w relacjach z innymi. Głęboko wierzę, że takich przykładów są całe masy i nie będzie nam trudno je znaleźć.
Atmosfera szacunku w klasie to fundament w nauczaniu pokory. Nauczyciele powinni promować i okazywać szacunek dla każdego ucznia, niezależnie od ich umiejętności, przekonań, pochodzenia czy nawet postaw, bo szacunek, jaki przynależny jest każdemu człowiekowi, nie może być czymkolwiek warunkowany. Ćwiczenia grupowe, które podkreślają współpracę i szacunek między uczniami, budują fundament dla prawdziwej pokory.
Wprowadzenie elementów refleksji i rozwijania samowiedzy uczniów to kolejny krok w kształtowaniu pokory. Poprzez analizę własnych działań, identyfikację mocnych stron i obszarów do poprawy, uczniowie rozwijają umiejętność skromności. Prowadzenie dzienników myśli staje się praktycznym narzędziem wspierającym ten proces. Warto tutaj wspomnieć o takich narzędziach jak tutoring szkolny, dzięki któremu uczniowie mają szansę spojrzeć na siebie z głębszej perspektywy.
Integralną i bez wątpienia niezbędną częścią nauczania pokory jest również rozwijanie empatii. Zrozumienie i akceptacja uczuć innych osób są kluczowe dla kształtowania postawy pokornej. Ćwiczenia rozwijające empatię, takie jak analiza sytuacji życiowych innych ludzi czy wspólne rozwiązywanie problemów, są niezastąpionym narzędziem w tym procesie. Nieoceniona jest tutaj również atmosfera, która panuje w szkole, a co za tym idzie, sposób reagowania dorosłych na wszelkie przypadki nietolerancji i hejtu. Postawa braku tolerancji dla nienawiści pozwala lepiej otworzyć się na wzajemne zaufanie.
Ostatecznym wyzwaniem jest zaangażowanie uczniów w działania społeczne i wolontariat. Bezinteresowna pomoc innym ludziom staje się praktycznym doświadczeniem, które ukazuje, jak ważne jest poświęcenie czasu, uwagi i wsparcia innym.
Nauczanie prawdziwej pokory to kompleksowe wyzwanie, które wymaga aktywnego zaangażowania nauczycieli, budowania atmosfery szacunku, rozwijania refleksji, empatii oraz praktycznej partycypacji w działaniach społecznych. Tylko poprzez skuteczną implementację tych strategii możemy mieć realny wpływ na kształtowanie charakteru młodych jednostek i przygotowanie ich do pełnego i satysfakcjonującego uczestnictwa w społeczeństwie.
Nie możemy zapominać o tym, że postawa pokory to nie słabość i naiwność, ale fundament rzeczywistej dojrzałości.