Charakter, czyli właściwy dla danego człowieka sposób myślenia, mówienia i działania, słowniki określają różnorakimi przymiotnikami. Może być więc charakter dobry, mocny, nieskazitelny, niezłomny, silny, twardy, ale też słaby, trudny. Obok tych określeń pojawia się określenie charakteru jako silnej osobowości. Silna osobowość to czyjś zespół cech psychicznych albo osoba, która odznacza się silną wolą, nieustępliwością i zdecydowaniem.
Na takie znaczenie charakteru zwraca uwagę Marian Pirożyński w swojej publikacji Kształcenie charakteru. Akcentuje, że charakter tak rozumiany „wyraża stałe usposobienie wewnętrzne, nadające postępowaniu człowieka jednolity kierunek”.
O jakim kierunku mowa?
Człowiek z charakterem to ktoś wierny w wypełnianiu obowiązków – mimo przeszkód zewnętrznych, ale i tych wewnętrznych. To ktoś, kto jest prawy, niezłomny, nieugięty. Określenie „charakter” odnosi się zatem tylko do osób, które posiadają wyraziste oblicze duchowe i których postępowanie ma cechy stałości i wytrwałości. Wydaje się więc, że właściwa definicja „charakteru” ma jedynie pozytywne znaczenie. Dlaczego? Pirożyński wyjaśnia, że ma to głębokie uzasadnienie. Tylko „dobry cel ma w sobie moc wiążącą nasze czyny i zapewnia władzom duszy stałość w działaniu”. Cele inne niż dobre – nieszlachetne, złe, małoduszne – ponieważ są zaprzeczeniem dobra, mają namacalny wpływ na motywację i na działanie, które podlega wówczas zmienności, bezkierunkowości. Cele inne niż dobre wpływają na człowieka rozprzęgająco.
Cele dobre natomiast stawiają przed człowiekiem pewne wymagania. Konieczna jest przede wszystkim wierność obowiązkowi, a więc sumienne wykonywanie tego, co należy. I ta właśnie cecha obowiązkowości jest pierwszym wyznacznikiem charakteru. Przy czym wierności powinnościom nie należy mylić – co autor wyraźnie zaznacza i przed czym przestrzega – z wiernością swoim przekonaniom. Wierność swoim przekonaniom może rodzić zupełnie innego człowieka, często subiektywizującego rzeczywistość, a w konsekwencji egoistycznego.
Drugą cechą wyróżniającą człowieka z charakterem jest stałość. Stałość wyraża się w wierności obranym celom niezależnie od zmieniających się okoliczności. Stałość jest trwałym usposobieniem, niezależnym od czasu, okoliczności i napotykanych przeszkód. Nie nazwiemy kogoś człowiekiem z charakterem, kiedy w swoim działaniu będzie zmieniał obrane wcześniej cele, bo napotkał trudności. Podobnie chwilowy entuzjazm, zapał, jeśli nie będą stałe, okażą się bezwartościowe i nie będą cechowały człowieka z charakterem.
Jedynie stałość i wierność można uznać za prawdziwe wyznaczniki charakteru. Są to kryteria przydatne zewnętrznym obserwatorom, którzy chcą uznać konkretną osobę za kogoś z charakterem, ale chyba jeszcze bardziej potrzebne są samemu zainteresowanemu, który za mającego charakter chce uchodzić. Wierność sobie, swoim celom, wytrwałość, kiedy nikt nie widzi, obowiązkowość nie na pokaz to warunek poczucia spełnienie, wierności sobie (tutaj właściwie i zdrowo rozumianej) i rozwoju, czyli zmierzania w określonych, dobrym kierunku. Takie przymioty człowieka z charakterem charakteryzują całe jego działanie. Cokolwiek robi, robi to wytrwale, sumiennie, systematycznie. Dotyczy to każdej przestrzeni jego aktywności – pracy, relacji do drugiego człowieka, także obcego, relacji rodzinnych, społecznych itd. Pirożyński pokusił się nawet o tezę, że „w ogóle rozwój kultury jest proporcjonalny do pracy nad charakterem”. Niestety, zauważa też, że coraz mniej jest ludzi z charakterem… Przesłaniają go inne cele, mniej wymagające, jak wiedza, władza, sława, majątek, nawet szczęście, dobrostan. Prawdziwy charakter nie jest tylko przywilejem, ładnie brzmiącą charakterystyką osoby. Jest przede wszystkim zobowiązaniem, wymaganiem od siebie. Jest stałością i wytrwałością.
